- بیوتکنولوژی دانش آموزی
- رسانه های آموزشی
دفترچه راهنمای معلمان
نظام ملی زیست فناوری دانش آموزی
معلم با آموختن به یک انسان کلید بهره بردارى از گنجینهاى تمام نشدنى را به او میدهد.
مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)
معرفی زیست فناوری (بیوتکنولوژی)
واژه بیوتکنولوژی ترکیبی از دو کلمه بیو به معنای "زیست" و تکنولوژی به معنای "فن آوری" است که معادل کامل فارسی بیوتکنولوژی را " زیست فن آوری" می نامند. زیست به فرآیندهای حیاتی دلالت دارد و مربوط به زیست شناسی به عنوان علم حیات است و بخش دوم به طیفی از ابزار، فنون، اصول و فرآیندها به عنوان بخشی از تکنولوژی اشاره می کند.
کیومر(1999) بیوتکنولوژی را بصورت زیر تعریف کرده است:
" هر گونه استفاده از موجودات زنده (یا بخش هایی از موجودات زنده مانند بافت و سلول) برای ایجاد یک فرآورده و یا تغییر یک محصول، بهبود حیوان و گیاه و یا ایجاد ریز سازواره ها برای استفاده بشر بهبود رفاه وی بیوتکنولوژی نام دارد."
اهمیت زیست فناوری و کاربردهای آن
اهمیت و گستردگی کاربرد بیوتکنولوژی در قرن بیست و یکم بحدی است که، اقتصاد، بهداشت، درمان، محیط زیست، آموزش،کشاورزی، صنعت، تغذیه و سایر جنبه‌های زندگی بشر را تحت تأثیر شگرفت خود قرار خواهد داد. به همین دلیل اندیشمندان جهان قرن بیست و یکم را قرن بیوتکنولوژی نامگذاری کرده‌اند.
/uploads/6/2023/Aug/14/1_6194057589_230814_110802.pdf
کاربرد و ارتباط بیوتکنولوژی در تمام علوم در حدی است که در رایجترین تقسیم‌بندی از تلاقی و پیوند علوم مختلف با بیوتکنولوژی استفاده می‌کنند و نام شاخه‌ای از بیوتکنولوژی را بدین ترتیب وضع می‌کنند. مانند بیوتکنولوژی پزشکی که از تلاقی بیوتکنولوژی با علم پزشکی بوجود آمده است یا بیوتکنولوژی کشاورزی که کاربرد بیوتکنولوژی در کشاورزی را نشان میدهد. بدین ترتیب می‌توان از
- بیوتکنولوژی داروئی Pharmaceutical Biotechnology
- بیوتکنولوژی‌میکروبی Microbial Biotechnology
- بیوتکنولوژی دریا Marine Biotechnology
- بیوتکنولوژی قضائی یا پزشکی قانونی Forensic Biotechnology
- بیوتکنولوژی محیطی Environmental Biotechnology
- بیوتکنولوژی غذائی Food Biotechnology
- بیوانفورماتیک Bioinformatic
- بیوتکنولوژی صنعتی Biotechnology Industrial
- بیوتکنولوژی نفت ، بیوتکنولوژی تشخیصی و ... نام برد.
نظام ملی زیست فناوری دانش آموزی
بر مبنای نقشه جامع علمی کشور و همچنین سند تحول راهبردی علم و فناوری کشور، زیست‌فناوری جزو اولین اولویت‌های تحقیقاتی کشور است. بر اساس سند چشم‌انداز ایران در افق 1404، ایران باید به قدرت اول منطقه و یکی از بازیگران شایسته در عرصه جهانی تبدیل شود که فناوری زیستی نقش کلیدی در دستیابی به این هدف را ایفا می‌کند. همچنین بر اساس نقشه جامع علمی کشور، اقتصاد زیستی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که 3 درصد بازار زیست‌فناوری را از آن خود کند.
دستیابی به اهداف فوق مستلزم توسعه جهشی در حوزه فناوری زیستی و هماهنگ‌سازی بین نهادهای فعال در این حوزه به‌منظور ایجاد هم‌افزایی در جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده است.
آموزش مفاهیم زیست‌فناوری در دوره دانش‌آموزی شناسایی و هدایت دانش‌آموزان مستعد در این حوزه را تسهیل می‌کند و انتخاب آگاهانه رشته‌های دانشگاهی مرتبط را توسط آنان برای ادامه تحصیل در دانشگاه میسر می‌کند. درنتیجه با تقویت ورودی‌های فرآیند آموزش نیروی متخصص زیست‌فناوری، زمینه برای بهبود کارایی آن مهیا خواهد شد. بنابراین در نگاه بلندمدت و جامع، طراحی سازوکارهای ترویج زیست‌فناوری برای دانش‌آموزان و پیاده‌سازی پویای آن از نقاط اساسی تمرکز ستاد توسعه زیست‌فناوری تلقی می‌گردد.
فعالیت های ترویجی در حوزه زیست فناوری
آموزش از طریق محیط های رسمی، به تنهایی نمی تواند به ترویج زیست فناوری کمک کند. لذا ضروری است که تمامی محیط هایی که دانش آموزان تحت تاثیر آن قرار دارند و از حضور در چنین محیط هایی درس می گیرند رنگ و بوی زیست فناوری به خود گیرد. با بررسی دقیق تر ارتباطات دانش آموز و بسترهای تاثیرگذار بر او، محیط هایی که بیشترین تاثیر را بر روی دانش آموز می گذارند مطابق شکل زیر شناسایی شده است که فعالیت هایی ترویجی زیست فناوری از طریق این محیط ها محقق خواهد شد.
مدرسه به عنوان متولی اصلی آموزش رسمی، نقش ویژه ای را در ترویج زیست فناوری ایفا می کند و شایسته است که آموزش مفاهیم زیست فناوری در قالب کلاس های فوق برنامه مدارس و با توجه به محتوای آموزشی مشخص صورت گیرد.
اما آموزش تئوری زیست فناوری در قالب کلاس های فوق برنامه نمی تواند جذابیت این فناوری را به دانش آموز منتقل کند. به همین منظور در کنار این کلاس ها ضروری است که آشنایی با کاربردهای عملی موضوع و زمینه های پژوهشی آن در قالب فعالیت هایی خارج از محیط مدرسه انجام گیرد. پژوهش سراها همانطور که از نام آن ها مشخص است آماده ترین محیط برای انجام فعالیت های پژوهشی است؛ که این کار از طریق برنامه های مختلفی همچون بازدید و اردوهای علمی، کلاس، کارگاه، مسابقات و همایش ها در پژوهش سراها قابل اجراست.
/uploads/6/2023/Aug/14/1_6194057589_230814_110802.pdf
آموزش به دانش آموزان فقط به مدرسه و پژوهش سرا ختم نمی شود. بلکه دانش آموز از محیط زندگی و تفریح و سرگرمی خود نیز دانش کسب می کند. ضمن اینکه گاها تاثیر چنین فضاهایی بر روی دانش آموز به مراتب می تواند بیشتر از سایر محیط ها است. لذا وارد کردن زیست فناوری در قالب فعالیت هایی که در این محیط ها صورت می گیرد از اهمیت کمی برخوردار نیست. به این منظور ساخت برنامه های تلویزیونی، نرم افزارها، بازی ها، انیمیشن ها، انتشار کتب و مجلات علمی و طراحی سایت های اینترنتی مرتبط با زیست فناوری نمونه ای از فعالیت هایی هستند که به ترویج زیست فناوری کمک می کنند.
نقش معلمان در نظام ملی زیست فناوری
از میان تمامی عوامل آموزشی و تربیتی، نقش معلم به‌عنوان مهم‌ترین عامل در نظام تعلیم و تربیت، از جایگاه و اهمیت بسزایی برخوردار است. معلم در رشد و پرورش دانش‌آموزان، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند. تمامی فعالیت‌های معلم، مانند شناخت فرآیند رشد کودکان و نوجوانان، شیوه‌های تدریس و علاقه‌مندی به رشته تدریس خود، از عواملی هستند که در آموزش‌وپرورش دانش‌آموزان، دخالت زیادی دارند. معلمانی که در تدریس خود از شیوه‌های متعددی استفاده می‌کنند، بر محتوای رشته تدریس خود تسلط دارند و به کار خود عشق می‌ورزند، اغلب دانش‌آموزانی توانا و خلاق پرورش می‌دهند.
تدریس معلمان در یادگیری دانش‌آموزان نقش به سزایی دارد به‌طوری‌که حجم بالایی از آگاهی دانش‌آموزان از طریق تدریس تحقق می‌یابد. از این رو، آموزش معلمان، به‌منظور انتقال مطالب درست و به‌روز به دانش‌آموزان، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. آموزش معلمان شرایط انتقال دانش از متخصصان به معلمان و در ادامه به دانش‌آموزان را فراهم می‌آورد.
معلمان در این نظام در قالب کلاس های منظم با مفاهیم و کاربردهای زیست فناوری بیش از پیش آشنا می شوند و علاوه بر انتقال این دانش به دانش آموزان از طریق شیوه های متعدد و کارای آموزشی، در هدایت طرح های دانش آموزان به سمت ثبت ایده نیز نقش مهمی را ایفا می کنند.