استفاده از حیوانات آزمایشگاهی در تحقیقات تجربی و پیش بالینی در پیشرفت علوم پزشکی نقشی اساسی و غیر قابل جایگزینی دارد. امروزه در جهان هر ساله نزدیک به 100 میلیون پستاندار برای تحقیقات ، آموزش و تست هایی با طیف گسترده ای از اهداف مورد استفاده قرار میگیرد. تحقیقات دارویی، آزمایش واکسن ها و مواد بیولوژیک دیگر و تحقیقات سرطان بیش از 70 درصد استفاده از حیوانات آزمایشگاهی را شامل میشود و 30 درصد بقیه به تحقیقات علوم پایه و همچنین تشخیص (مانند استفاده از موش در تشخیص قطعی هاری) اختصاص دارد. موشها و رت ها بیشترین گونه های مورد استفاده در این آزمایشات میباشند.

مرکز نگهداری حیوانات آزمایشگاهی پژوهشکده شمال انستیتو پاستور ایران یکی از بخشهای مهم و پرکار در پژوهشکده شمال میباشد. اهداف این بخش از موسسه شامل موارد زیر میباشند:

الف: مراقبت کیفی از حیوانات آزمایشگاه و ایجاد یک شرایط قابل قبول برای پرورش و تکثیر حیوانات

ب: کمک به محققین و مراکز دانشگاهی در زمینه انجام باکیفیت تحقیقات آزمایشگاهی که در آن از مدلهای حیوانی استفاده میشود. محققین و تکنسینهای با تجربه ما آماده همکاری فکری برای تدوین با کیفیت اینگونه پروپوزالها میباشند

ج:ایجاد مرکز یک منبع مطمئن برای محققین و دانشجویان در تمام زمینه های مربوط به کار با حیوانات آزمایشگاهی

د: تحقق رفتارهای انسانی با حیوانات آزمایشگاهی در تمامی مراحل آزمایشات

و: انجام پروژه های تحقیقاتی محققین و دانشجویان بصورت خرید خدمت یا همکار طرح

مشخصات بخش : مرکز تحقیقات حیوانات ، یک نوع ساختمان ویژه است که در محیط هایی با نظارت عالی برای مراقبت و نگهداری از حیوانات آزمایشگاهی طراحی شده است. حیوانات برای شکوفایی به محیطی آرام ، ایمن و امن احتیاج دارند. وجود سر و صدای بیش از حد ، افراد ناآشنا و فعالیت زیاد می تواند استرس زا باشد و باعث ناراحتی حیوانات ساکن در اینگونه مراکز شود. محدود کردن دسترسی به تأسیسات باعث کاهش استرس روی حیوانات می شود که منجر به تنوع آماری کمتر در تحقیقات ، نتایج تحقیقات دقیق تر و در نهایت استفاده کمتر از حیوانات می شود. تحقیقات معتبر و دقیق همچنین نیاز به استفاده از حیوانات سالم دارد. محدود کردن جریان ورود افراد به داخل و خارج از مرکز والزام کارکنان و افرادی که با نگهداری حیوانات سروکار دارند برای پوشیدن دستکش ، لباس و سایر وسایل محافظ باعث کاهش احتمال خطر عوامل عفونی درحیوانات می شود. با توجه به این فرضها بخش حیوانات آزمایشگاهی این پژوهشکده دارای مشخصات زیر میباشد:

• دسترسی ایمن: ورود افراد به مرکز دارای شرایط ویژه است و تنها افراد مجاز حق ورود به این مرکز را دارند.
• کنترل نور و آب و هوا: اتاق های حیوانات در تهویه ، درجه حرارت و رطوبت مناسب برای گونه های حیوانات موجود در اتاق نگهداری می شوند. همه اتاق ها دارای تایمر خودکار هستند تا بتوانند هنگام روشن یا خاموش بودن چراغ ها را کنترل کنند. تکنسین های مراقبت از حیوانات حیوانات موجود در اتاق را حداقل یک بار در روز بررسی می کنند. قفسها و سایر تجهیزات هر چند وقت یکبار تمیز می شوند و به منظور حفظ مسکن تمیز و خشک برای هر گونه جایگزین می شوند.
• مواد غذایی: مواد غذایی به شکل و مقدار مناسب برای هر گونه حیوان از شرکتهای معتبر که میزان ترکیبات غذایی قابل قبول برای رشد و سلامتی حیوان دارند تهیه می شود. مواد غذایی و آب حیوانات ترانسژنیک با نقص ایمنی استریل میشوند. بسته به نوع آزمایشات و حساسیت آن غذا و آب حیوانات مورد آزمایش از گونه های دیگر نیز استریل میشوند
• ورودی اتاق: اتاقهای حیوانات در داخل محوطه در صورت عدم استفاده قفل می شوند. این امر علاوه بر کمک به جلوگیری از شیوع بیماری ، موجب آرامش و امنیت حیوانات نیز می شود. کارکنان و دانشجویان باید از تجهیزات محافظ پرسنلی (PPE) برای هر اتاق تبعیت کنند. این الزامات معمولاً از درب ورودی بخش حیوانات لازم الاجرا میباشد.
• تقسیم بندی اطاقها: بخش حیوانات از دو قسمت مجزا تشکیل شده است:

الف: اطاقهای تکثیر حیوانات که در آنها کلنی های حیوانات برای تکثیر قرار دارند. در این بخش تنها پرسنل حق ورود داشته و به افراد دیگر اجازه ورود داده نمیشود.

ب: اطاق های آزمایش و عملیات: این بخش برای کار با حیوانات تخصیص یافته که محققین ، دانشجویان و یا تکنسین ها ی خود پژوهشکده کار با حیوانات را در این اطاقها انجام میدهند.

ج:اطاق نگهداری حیوانات تحت آزمایش: این اطاق مخصوص حیواناتی است که بر روی آنها آزمایش انجام شده. این حیوانات به اطاقهای تکثیر باز گردانده نمیشوند.تنها کسانی که بر روی این حیوانات آزمایش انجام داده اند حق دارند به این حیوانات دسترسی داشته باشند.

• تهویه اطاقها: هوای اطاقها با کمک فیلترهای HEPA تهویه میشوند تا آلودگی هوای اطاقها را به حداقل برساند. در اطاق کوچک ورودی ساختمان جریان هوای منفی برقرار است تا حتی الامکان از ورود هوای آلوده بیرون به داخل ساختمان جلوگیری شود.
• سیستم های نگهداری حیوانات و قفسها: بسته به میزان حساسیت موشها به عوامل محیطی مانند میکروارگانیسمها و همچنین میزان عملکرد سیستم ایمنی ، موشهایی که در این مرکز نگهداری میشوند به دو شکل نگهداری میشوند:

الف: نگهداری در محیط نیمه محافظت شده: در این محیط حیوانات در فضایی که از نظر تهویه کنترل شده باشد زندگی میکنند. همانطور که در بالا اشاره شد هوای اطاقها با کمک فیلترهای HEPA تهویه میشوند تا آلودگی هوای اطاقها را به حداقل برساند. آب و غذا بسته به میزان حساسیت حیوان یا نوع آزمایش استریل میشود. این حیوانات در قفس های جعبه ای به سبک باز با درب های سیم و بستر جاذب قرار دارند. گونه های مختلف موشها در اطاقهای مجزا نگهداری میشوند.

ب: نگهداری در محیط محافظ شده: حیوانات ترانسژنیکی که دارای نقص ایمنی باشند (موشهای نود) در سالنهای مجزا با حفاظت کامل قرار دارند. این حیوانات در قفسهای میکروایزولاتور(microisolator) که شامل یک درب پلاستیکی با فیلتر است که بر روی قیف مواد غذایی سیمی قرار می گیرد . این قفسها بر روی رکهایی که به دستگاه ونتیلاتور تصفیه کننده هوا متصل است نگهداری میشوند. سیستم هوا رسانی بصورت IVC (Individually ventilated caging) است به این معنی که هوای ورودی و خروجی با گذشتن از فیلتر بصورت مجزا به هر قفسی وارد یا از آن خارج میشود و حیوانات هر قفس هیچ ارتباط فضایی با قفسهای دیگر ندارند. این شکل از نگهداری یک وضعیت عاری از عوامل بیماریزای پاتوژن (SPF) را حفظ میکند.

به غیر از حیوانات با نقص ایمنی، بخشی از موشهای عادی نیز برای آزمایشاتی که نیاز به حیوانات SPF باشند در این بخش نگهداری میشوند.